بروز آیین‌های سوگ و مرثیه در ادبیات، هنر و معماری ایران
تاریخ انتشار: ۱۰ شهریور ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۵۹۵۰۸۰
یک پژوهشگر فرهنگ مردم گفت: آئین‌های سوگ نه تنها در ادبیات، بلکه در هنر و معماری هم بروز پیدا می‌کند که این بروز در کاشی نگاری‌ها، گچ بری‌ها، نقاشی پرده‌ها و سایر موارد نمایان است.
به گزارش خبرنگار ایمنا، هوشنگ جاوید در چهاردهمین نشست شیوه ما مردمان با موضوع «سیر تاریخی سوگواری و مرثیه خوانی در ایران» اظهار کرد: کشورمان ایران از هزاران سال قبل از میلاد مسیح دارای جهان بینی هنری خاص و ویژه بوده است و نمونه آن را می‌توان در آثار متعلق به دوران قبل از میلاد مسیح که در اثر حفاری‌ها به دست آمده، مشاهده کرد که به چه اندازه نیاکان ما داری فرهنگ آئینی غنی بوده‌اند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
وی افزود: متأسفانه عده‌ای منکر این فرهنگ غنی آئینی به ویژه آئین سوگ در ایران هستند و باور ندارند که کشورمان در طول دوران تاریخی مختلف دارای چه فرهنگ غنی در حوزه آئین‌ها به ویژه آئین‌های سوگ بوده است که در مقابل این نگرش باید اذعان کرد همانطور که ما آئین‌های سرور مختلفی داریم، دارای آئین‌های سوگ متعددی هستیم.
معرفی آئین‌های سوگ در سایه غفلت دستگاه‌های متولی فرهنگیپژوهشگر فرهنگ مردم و موسیقی اقوام ایرانی ادامه داد: علی رغم آئین‌های متعدد اما متأسفانه دستگاه‌های فرهنگی به ویژه رسانه ملی از معرفی این آئین‌ها به مردم غفلت کرده است به عنوان مثال در تحقیقی که من درباره آئین‌های کشور سال‌های گذشته انجام دادم چیزی بالغ بر ۱۸۷ آئین را در کشور کشف کردم که با توجه به اینکه هر آئینی در هر فرهنگ قومی حداقل به سه شکل متفاوت اجرا می‌شود و هم اکنون کشورمان دارای بیش از ۳۰ استان است، ضرب این اعداد کنار یکدیگر، تعداد آئین بالایی را نشان خواهد داد، اما دریغ از معرفی این آئین‌ها که توسط دستگاه‌ها فرهنگی صورت گیرد.
وی گفت: امروز نگاه تخصصی به حوزه آئین‌ها وجود ندارد بلکه آئین‌ها بیانگر تغییرات مردم شناسی هر کشوری در سیر تاریخی هستند. آئین‌ها در کشور ما بر عکس برخی از کشورها جلوه‌های متعددی در فرهنگ و هنر پیدا کرده‌اند.
تقسیم‌بندی تاریخی آئین‌های سوگ در کشورجاوید اظهار کرد: آئین‌های سوگ در کشور به سه دوره قبل از ساسانیان، ساسانیان و بعد از اسلام تقسیم می‌شود که در دو قالب ادبیات مکتوب و شفاهی بروز پیدا می‌کند. این بروز در ادبیات مکتوب در قالب تعزیه، مرثیه سرایی، نوحه نویسی، روضه سرایی و سایر موارد صورت می‌گیرد.
وی ادامه می‌دهد: اما آئین‌های سوگ در ادبیات شفاهی به صورت کنایات، شعرها، ضرب المثل‌ها بروز پیدا می‌کنند به عنوان مثال ضرب المثل‌های همچون «فلانی مثل شمر است»، «آب افتاد دست یزید» و … نمونه بارز بروز آئین سوگ در ادبیات شفاهی کشورمان است.
پژوهشگر فرهنگ مردم و موسیقی اقوام ایرانی اضافه کرد: آئین‌های سوگ نه فقط در ادبیات بلکه در هنر و معماری هم بروز پیدا می‌کند این بروز در هنر در کاشی نگاری‌ها، گچ بری‌ها، نقاشی پرده‌ها و سایر موارد صورت می‌گیرد که متأسفانه از میان این بروز آئین‌های سوگ در رشته‌های هنری، هنر «گچ‌بری» بیشترین تخریب بر روی آن صورت گرفته و هم اکنون تنها کمتر از دو درصد از تعداد آثار گچ‌بری که در آن آئین سوگ بروز پیدا کرده را در کشور شاهد هستیم.
غفلت از معماری ویژه سوگواری در کشوروی تاکید کرد: یکی از حوزه‌هایی که در آن آئین سوگ به خوبی بروز کرد، حوزه معماری بود ما معماری ویژه آئین سوگ داشتیم یکی از نمود بارز آئین‌های سوگ در معماری؛ «تکیه موقت» بوده که بخشی از فضای بازار یا محل در ایام خاص ویژه اجرای آئین اختصاص می‌یافت و بر اساس آن چیدمان و اتفاقات سوگواری صورت می‌گرفت، اما متأسفانه در طی سال‌های اخیر از توجه به معماری آئین سوگ غفلت شده است.
جاوید اظهار کرد: یکی از نمونه‌های بارز بروز آئین‌های سوگ در آرایه‌های سردرب منازل بوده که در قالب کاشی معرق یا کاشی کاری روایت یکی از اتفاقات که مرتبط با آئین سوگ بود را می‌کرد که متأسفانه امروز این آرایه‌ها از بین رفته آمد و جای افسوس فراوان دارد که برج‌های مسکونی در شهر ساخته می‌شود، اما فاقد سردرب است.
آئین‌های سوگ و فرهنگ فولکلوروی گفت: آئین‌های سوگ در فرهنگ فولکلور و عامه مردم مناطق مشورمان بیشترین بروز را پیدا می‌کند که می‌توان این بروز در پوشش، غذا، موسیقی، وقف و سایر موارد مشاهده کرد حتی آئین‌های سوگ در فرهنگ نوین ما بروز پیدا کرده و آن را در نو رفتارهای آئینی همچون سوگواری در شبکه‌های مجازی، پیام‌های متنی سوگواری، تبلیغات بازرگانی و سایر موارد شاهد هستیم.
سوگ و مرثیه در تاریخ ایرانپژوهشگر فرهنگ مردم و موسیقی اقوام ایرانی افزود: اولین سوگواره کیومرث برای فرزندش به دست دیو سیاه بوده است که در این آئین‌ها نیلی پوشیدن اتفاق می‌افتاد و این نیلی پوشیدن تا دوران صفویه ادامه داشته است.
وی ادامه داد: دومین آئین سوگ، سوگواری فریدون درباره کشته شدن فرزندش ایرج به دست برادرهایش بوده است که در کنار نیلی پوشیدن، بازو بازکردن، «ویله کردن» به آئین سوگ اضافه می‌شود.
جاوید گفت: اولین مرثیه خوانی گروهی در تاریخ ایران را در شاهنامه به آن اشاره شده است، زمانی که نوذر، پسر منوچهر، یکی از شاهان پیشدادی در شاهنامه کشته می‌شود، سرداران ایران به صورت اعتراضی و کین خواهانه حرکت‌هایی مثل سینه زنی را انجام می‌دهند.
وی اضافه کرد: وقتی داستان‌های شاهنامه را بررسی می‌کنیم از مقطعی به بعد آئین‌های سوگ ویژه پهلوانان در ایران رواج پیدا می‌کند آئینی همچون «اسب آوردن» که نمونه بروز این آئین در تعزیه شاهد هستیم.
پژوهشگر فرهنگ مردم و موسیقی اقوام ایرانی اظهار کرد: اجرای نخستین سوگواری زنان و مرثیه خوانی گروهی در دوره میانی شاهنامه صورت می‌گیرد، دوره‌ای که سیاوش کشته می‌شود و زن او در قصر شروع به شیون می‌کند و به همراه آن زنان دربار گیس خود را بریده و پنجه بر صورت می‌زنند، این آئین گیس بریده در زنان هنوز در برخی از اقوام و مناطق ایران ادامه دارد.
شواهد باستان شناسی سوگ و مرثیه در ایرانوی گفت: در آثار حفاری به دست آمده در کشورمان نشان می‌دهد که از ۳۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح سوگ در کشورمان دارای آئین بوده و حتی افرادی شغلش و حرفه‌شان اجرای این آئین بوده است به عنوان مثال آئین خراشیدن صورت زنان را در مجسمه «زن سوگوار» که در حفاری‌ها به دست آمده می‌توان مشاهده کرد که نشان می‌دهد آئین‌های سوگ در کشورمان حتی هزاران سال قبل از میلاد مسیح بوده است.
جاوید اظهار کرد: مرثیه در میان اعراب به دو دوره جاهلیت و اسلام بر می‌گردد که در دوره جاهلیت فردی همچون «نهال ابن ربیعه تعالی» مرثیه سرایی می‌کند. مرثیه در دوره اسلام به دو دسته صدر اسلام تا شهادت امام حسن (ع) و دوره شهادت امام حسین (ع) بر می‌گردد.
سوگ مرثیه بعد از اسلام در ایرانوی گفت: آئین سوگواری در ایران پس از اسلام پس از شهادت امام رضا (ع) صورت می‌گیرد که یکی از مهمترین آئین، «مرثیه زنان سناباد» (بخشیدن مهریه زنان به همسرانشان به شرط اجازه دادن همسرانشان، برای شرکت در مراسم سوگواری) است.
پژوهشگر فرهنگ مردم و موسیقی اقوام ایرانی با اشاره به دگرگونی مرثیه از نوحه، اظهار کرد: این دگرگونی از دوره قاجار صورت می‌گیرد که به مرور زمان تا به امروز این دگرگونی ادامه پیدا می‌کند و هم اکنون نوحه‌ها جنبه موسیقیایی پیدا می‌کند.
کد خبر 684326منبع: ایمنا
کلیدواژه: شیوه ما مردمان عزاداری و سوگواری سوگواری ایام محرم ایام سوگواری شهر شهروند کلانشهر مدیریت شهری کلانشهرهای جهان حقوق شهروندی نشاط اجتماعی فرهنگ شهروندی توسعه پایدار حکمرانی خوب اداره ارزان شهر شهرداری شهر خلاق قبل از میلاد مسیح آئین های سوگ سایر موارد بروز پیدا صورت می گیرد سوگ در کشور آئین سوگ آئین ها گچ بری
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.imna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایمنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۵۹۵۰۸۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
کشف معماری ۴۵۰۰ ساله در شرق ایران؛ یک خانه و کوچه‌اش پیدا شد!
تپۀ پیرزال در ۶۰ کیلومتری جنوب زابل در استان سیستان و بلوچستان قرار دارد و در سال ۱۳۸۷ در فهرست آثار ملی ثبت شده است. این تپه در سال ۱۴۰۲ از طرف دانشگاه زابل برای آموزش دروس عملی باستان‌شناسی به دانشجویان این رشته در دانشکدۀ هنر و معماری، برای فصل دوم کاوش شد که مهمترین یافته‌های آن، یک سازه معماری متعلق به دورۀ چهارم عصر مفرغ سیستان (حدود ۲۵۰۰ تا ۲۳۰۰ پیش از میلاد) بود، که شامل بقایای ساختمانی یک خانه در لایۀ اول این محوطه است.
به گزارش ایسنا، حسین سرحدی، عضو هیأت علمی دانشگاه زابل، که سرپرستی دومین فصل کاوش آموزشی دانشگاه زابل در تپۀ پیرزال سیستان را به عهده داشت، گاه‌نگاری محوطه پیرزال را بر اساس یافته‌های سطحی، به دورۀ IV شهر سوخته نسبت داده است، درباره جزئیات کشف بقایای معماری متعلق به دورۀ چهارم عصر مفرغ سیستان (حدود ۲۵۰۰ تا ۲۳۰۰ پیش از میلاد) توضیح داد: این معماری شامل بقایای ساختمانی یک خانه در لایۀ اول این محوطه است. این خانه متشکل از تعدادی اتاق در حاشیۀ جنوبی یک حیاط مرکزی است.
او اضافه کرد: کاوش‌های اخیر بیانگر وجود یک کوچه است که احتمالاً این ساختمان را به ساختمان‌ها یا خانه‌های دیگر مرتبط می‌کرده است. بقایای این کوچۀ در ضلع شمالی کارگاه ۳ نشاندهندۀ توسعۀ ساخت و ساز در دورۀ آخر عصر مفرغ سیستان است.
در این فصل، که کارگاه شماره ۳ به ابعاد ۱۰ در ۱۰ متر کاوش شد، سفال‌هایی متعلق به حدود ۴۳۰۰ سال پیش، اشیاء گلی شامل پیکرک‌ها و اشیاء شمارشی نیز کشف شد.
باستان‌شناسان همچنین اشیائی را در ارتباط با مدیریت کالا و نظام داد و ستد محلی کشف کرده‌اند که استقرار در این مکان را با سایر محوطه‌های اطراف برقرار می‌کرد. این کالا‌های مبادلاتی به گمان باستان‌شناسان شامل ظروف سنگی، جانورانی همانند گاو، گوسفند و گندم و سایر ملزومات زندگی در آن دوران بوده است. به نظر آن‌ها، مبادلۀ اشیاء سنگی همچون پیکَرَک‌ها و ظروف مرمرین در این تپه از رونق خوبی برخوردار بوده است.
سرحدی درباره اهمیت این تپه باستانی گفت: بنا به یافته‌های سطحی، به نظر می‌رسد «پیرزال» یکی از بزرگترین تپه‌های متعلق به فاز انتهایی عصر مفرغ سیستان است، که تاریخ و کیفیت آن هنوز از مسائل مورد بحث باستان‌شناسی جنوب شرق ایران به شمار می‌رود.
گزارشگر قديمى راديو دار فانى را وداع گفت